Op 27 november 2017 heeft minister Schouten van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit het aangekondigde ontwerp voor het inwerkingtredingsbesluit van de Wet van 29 mei 2017 tot wijziging van de Meststoffenwet (in verband met de invoering van een stelsel van fosfaatrechten) per brief aan de Voorzitter van de Eerste Kamer gezonden. Daarmee is nagenoeg zeker vast komen te staan dat het houden van melkvee, kalveren en pinken per 1 januari 2018 alleen mogelijk is als er fosfaatrechten aanwezig zijn op het bedrijf.
Fosfaatrechten worden verhandelbaar, zodat middels permanente en/of tijdelijke overdracht kan worden voorkomen dat er in een kalenderjaar meer vee wordt gehouden dan op basis van de aanwezige rechten is toegestaan.
Verwacht wordt dat in 2018 een groot aantal bedrijven de fosfaatrechten wil verkopen, temeer er een aantal bedrijven gebruik heeft gemaakt van de stoppersregeling in het voorjaar van 2017. Ondanks de (nog) vele onduidelijkheden over de fosfaatrechten melden zich meerdere geïnteresseerde kopers en verkopers bij ons kantoor.
Overwater Rentmeesterskantoor is partij bij het bemiddelen van fosfaatrechten, gericht op het meest optimale resultaat. Ook zullen we de juiste contractvorm, de bijbehorende administratie met de geldstroom en de registratie bij RVO verzorgen. Voor het bepalen van een juiste (ver)koopstrategie van de rechten en de gevolgen voor uw bedrijfsvoering komen we graag met u in gesprek. U kunt hiervoor contact opnemen met Arno Huysmans.
In eerdere nieuwsbrieven hebben we u voortdurend geïnformeerd over de herziening van het pachtstelsel. In de nieuwsbrief van mei 2016 hebben we geschreven dat er een akkoord is bereikt over een pakket van verbeteringen van het huidige pachtstelsel.
Met dit pakket hebben BLHB (Bond van Landpachters en Eigen Grondgebruikers) en NAJK (Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt) niet ingestemd, vooral vanwege de vrije prijsvorming bij flexibele pacht en het overgangsrecht van bestaande reguliere pachtovereenkomsten. Vervolgens heeft de (inmiddels afgetreden) staatssecretaris van Economische Zaken, de heer ir. M.H.P. van Dam, een bemiddelaar benoemd.
Bemiddelaar
De bemiddelaar is geworden de heer S. Heldoorn, waarnemend burgemeester van Dantumadiel en ex-gedeputeerde in Friesland. De heer Heldoorn heeft onderzocht of er bij partijen in dit dossier voldoende draagvlak en vertrouwen in elkaar zijn om tot een gezamenlijk voorstel te komen voor herziening van het pachtstelsel. In 2016 en 2017 heeft de heer Heldoorn met alle stakeholders gesproken. Zijn advies heeft de heer Heldoorn eind juni 2017 uitgebracht aan de staatssecretaris.
De heer Heldoorn stelt vast dat er bij partijen onvoldoende draagvlak is om tot overeenstemming te komen. Zijn advies is dat de politiek dit dossier ter hand neemt. Aan de betrokken partijen heeft hij geadviseerd energie te steken in het goed formuleren en beargumenteren van de betreffende standpunten.
Vervolg
De staatssecretaris heeft op 7 juli 2017 de bevindingen en het advies van de heer Heldoorn naar de Tweede Kamer gestuurd.
De verwachting is dat de politiek zal wachten op de nieuwe regering, voordat het dossier ter hand wordt genomen. Inmiddels hebben FPG en LTO-Nederland het initiatief genomen tot een vervolgoverleg met alle betrokken partijen. In dit vervolgoverleg wordt geprobeerd om de openstaande punten uit te werken en wellicht overeenstemming te bereiken met alle partijen.
Bij kamerbrief van 24 november 2021 heeft de minister van LNV, mevrouw C.J. Schouten, de ontwerp-Regeling provinciale aankoop veehouderijen nabij natuurgebieden (Rpav), beter bekend als (de eerste tranche van de) ‘Maatregel gerichte opkoop’ aangeboden. Deze ontwerpregeling is bedoeld ter vervanging van de Rpav, zoals zij gold tot 1 november 2021. Het doel van deze regeling is de effectiviteit van de Rpav te vergroten door:
verruiming van de subsidiabele kosten via aanpassing van de definitie van ‘landbouwgrond’, waarmee opkoop van grond onder en rond de bedrijfsgebouwen (zoals stallen) mogelijk wordt gemaakt;
verhoging van de plafondwaarde voor veehouderijen zonder productierecht van € 125.000,00 per mol stikstofdepositie per hectare per jaar naar € 250.000,00 per mol stikstofdepositie per hectare per jaar;
verlenging van de eindtermijn waarbinnen de koopovereenkomsten moeten zijn afgesloten met vier maanden, tot en met 4 september 2022.
Met deze wijzigingen worden naar verwachting meer opkopen gerealiseerd en kunnen de aan provincies beschikbaar gestelde budgetten meer worden benut dan zonder deze wijzigingen het geval zou zijn geweest. Daarmee komt door de vermindering van de stikstofdepositie meer stikstofruimte beschikbaar. Deze stikstofruimte kan onder bepaalde voorwaarden, via het zogenoemde stikstofregistratiesysteem, toegedeeld worden aan tracébesluiten of woningbouwprojecten. En ook aan de legalisatie van in het kader van het PAS gemelde activiteiten en meldingsvrije activiteiten.
De provincies hebben door het verhogen van het subsidieplafond nog 228 miljoen euro (een verhoging met 133 miljoen euro op het eerder beschikbaar gestelde budget van 95 miljoen euro) te verdelen voor de opkoop van piekbelasters. Het ‘beroepsverbod’, zoals dat in de eerste ronde van de regeling gold, blijft bestaan.
De regeling is bedoeld voor bedrijven die veel druk leggen op natuurgebieden en zelf een regeling willen treffen over wat het bedrijf waard is om te willen vertrekken. De aankoop van een bedrijf wordt gedaan vanuit de provincies. De eerste opkoopregeling was geldig van 4 november 2020 tot 1 november 2021. De nieuwe opkoopregeling gaat naar verwachting in januari 2022 open tot en met 4 september 2022.
Voorwaarden aan deelname opkoopregeling
Een voorwaarde om aan deze aankoop deel te nemen, is dat het bedrijf binnen 10 km van een Natura 2000-gebied moet liggen. Daarnaast moet het bedrijf een grote uitstoot, gemiddeld minimaal 2 mol stikstof per hectare per jaar, op het nabijgelegen Natura 2000-gebied hebben. Met name de eis van 2 mol geeft de grootste beperking op deelname.
Het doel van de regeling
Met de nieuwe vaststelling en wijziging van de regeling wordt de plafondwaarde voor bedrijven zónder productierecht verhoogd. Hiermee neemt in theorie de doelmatigheid van deze aankopen in vergelijking met de eerdere Rpav af, maar in de praktijk toe: zonder verhoging zouden er naar verwachting van provincies weinig of geen aankopen worden gerealiseerd. Ook met de verhoging van de plafondwaarde naar € 250.000,00 per mol stikstof per hectare per jaar, blijft de doelmatigheid van aankopen van veehouderijen zonder productierecht groter dan voor bedrijven mét productierecht waarvoor een hogere plafondwaarde geldt.
Er wordt veel geschreven en gepraat over de klimaatverandering en hiermee gepaard gaande ongemakken voor de landbouw. Zoals we de laatste jaren constateren worden de weersomstandigheden extremer. Natte perioden gaan in korte tijd gepaard met vele millimeters neerslag, terwijl in droge periodes juist hitte en verbranding een aanslag doen op de gewassen.
Wateroverlast
Om wateroverlast ten gevolge van extreme weersomstandigheden te voorkomen is het zaak dat de grond in goede conditie is. Daarbij zijn vlakligging, drainage en goede watergangen van essentieel belang.
Door de vergroting van percelen in de afgelopen jaren, liggen veel percelen niet meer met een bolling. De in het verleden dichtgeschoven sloten en kreken worden na jaren weer zichtbaar. Deze vormen bij extreme regenval plassen op het perceel doordat het water hiernaartoe stroomt. Teruggaan naar kleinere percelen, die bol liggen, is geen optie gezien de schaalvergroting in de landbouw.
De schade bij wateroverlast kan wel beperkt worden door te zorgen dat de grondkwaliteit optimaal is en maximaal water doorlaat. Daarnaast moeten we denken aan technieken rondom vlakligging, storende lagen, goede drainage en het op voorhand aanleggen van greppels.
Droogte
Schade bij droogte kan worden beperkt; niet alleen door beregening maar ook door de aanleg van peilgestuurde drainage.
In de meest eenvoudige vorm wordt het waterpeil van de sloot waarin de drains uitmonden door middel van een stuw ingesteld.
Een andere optie is een aanleg van een hoofddrain op de akker welke uitkomt in een peilgestuurde put.
Bestaande of nieuwe drains kunnen worden aangesloten op de hoofddrain waardoor de grondwaterstand naar eigen behoefte afgesteld kan worden. Zo is het mogelijk dat er in het voorjaar een laag peil wordt aangehouden om op tijd te kunnen zaaien. In de zomer een hogere stand voor de optimale groei, hierdoor is beregening minder nodig. Vervolgens in het najaar weer een lagere stand in verband met de oogst.
Wateroverlast en droogte duperen de gebruiker
Degene die over het algemeen veelal als eerste de dupe van wateroverlast en droogte is, is de gebruiker van het perceel. Dit kan zijn in de hoedanigheid als eigenaar, erfpachter en pachter.
Essentieel is dat bij wateroverlast het overtollige water snel afgevoerd kan worden. Bij droogte dient er juist voldoende water om of in het perceel aanwezig te zijn. Hierdoor beschikken de planten, gedurende het groeiseizoen, over een juiste hoeveelheid vocht.
Het is zaak dat er tussen de gebruikers van percelen grond en de waterschappen korte lijnen zijn zodat er flexibel en snel kan worden opgetreden in bovengenoemde gevallen.
Eigendom Wanneer de gebruiker tevens eigenaar is hoeft er geen discussie te worden gevoerd wie cultuurtechnische werkzaamheden gaat verrichten zoals drainage vernieuwen en onderhoud van drainage, pompen, duikers, sloten, schuiven en kilveren van de percelen.
Erfpacht Bij erfpacht worden zaken over onderhoud van de percelen en watergangen nauwkeurig beschreven in de erfpachtakte zodat duidelijk is voor wiens rekening welke kosten komen.
Pacht Wanneer er sprake is van pacht gelden hiervoor de voorwaarden die bij de betreffende pachtovereenkomst behoren. Over het algemeen is opgenomen dat de pachter op zijn kosten de aanwezige sloten, greppels, drainagesystemen en duikers jaarlijks voor de schouwdatum schoon dient te maken, te onderhouden en/of te baggeren.
Wanneer de pachter werkzaamheden zoals het vernieuwen van drainage gaat uitvoeren, is het zaak hiervan tijdig mededeling te doen aan de verpachter of diens rentmeester zodat deze investering kan worden aangemerkt als pachtersinvestering waarvoor het Melioratierecht geldt.
Wat is Melioratierecht?
Bij het einde van de pacht is de verpachter verplicht aan de pachter een vergoeding te geven voor de verbeteringen die door de pachter zijn aangebracht.
Deze vergoeding kan niet hoger zijn dan de waardestijging van het pachtobject aan het einde van de pacht. De vergoeding wordt lager naarmate de pachter langer heeft kunnen profiteren van de verbeteringen.
De pachter heeft alleen recht op een vergoeding als hij de verpachter op tijd en schriftelijk op de hoogte heeft gebracht van de geplande verbeteringen met daarbij een opgave van de geschatte kosten én de verpachter heeft ingestemd met de voorgenomen investeringen.
De toename van hevige neerslag en extreme droogte blijft de gemoederen bezig houden, waarbij inspelen op deze omstandigheden noodzakelijk is.
Eén uitspraak is zeker: ‘water op de percelen brengen gaat makkelijker dan eraf halen’.
